Thursday, May 12, 2016

Open Data Format




 
 ေျပာျပရဦးမယ္ …
အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ေခတ္စား လာတဲ့ အေခၚအေဝၚေလးေတြ ထဲမွာ Open Data ဆိုတာေလးလည္း ပါလာ တာ ကိုေတြ႕ရတယ္ …

Open Data ဆိုတာ ကေတာ့ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ဘယ္သူ မဆို လြတ္လပ္စြာ ၾကည့္ရႈခြင့္ ရွိတဲ့၊ အသုံးျပဳခြင့္ ရွိတဲ့၊ အျခား သူေတြကိုပါ ျပန္လည္ မ ွ်ေဝခြင့္ ရွိတဲ့ အခ်က္ အလက္ (ေဒတာ)ေတြကို ဆိုလိုတာပါ …

ပုံႏွိပ္ခ/ မိတၱဴဆြဲခ/ စာ႐ြက္ print ထုတ္ခေတြေလာက္ ထက္မပို တဲ့ ေငြေၾကးေလာက္ နဲ႕ ရယူနိုင္ရမယ္ (အင္တာနက္ေပၚမွာဆို download လုပ္ဖို႔ပဲ လိုအပ္တယ္) … ရယူလိုက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ခြင့္ျပဳခ်က္ ထပ္ေတာင္းစရာ မလိုဘဲ အသုံးျပဳခြင့္ နဲ႕ ျပန္လည္ ျဖန႔္ျဖဴးခြင့္ ရွိရမယ္ … ေနာက္ ဘယ္အေၾကာင္း အရာအတြက္ မဆို လြတ္လပ္စြာ အသုံးျပဳခြင့္ ရွိရမယ္ (ဥပမာ – ပညာေရး အတြက္ အသုံးျပဳရန္ သီးသန႔္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ မလုပ္ရဘူး) …

လက္ရွိ မွာ အေျပာမ်ားေနတာ ကေတာ့ အစိုးရကေနၿပီးေတာ့ သူ႕မွာ ရွိေနတဲ့ နိုင္ငံေတာ္လ ွ်ို႔ဝွက္ခ်က္ေတြ၊ နိုင္ငံေတာ္လုံၿခဳံေရး ကိစၥရပ္ေတြ နဲ႕ မပတ္သတ္ေနတဲ့ အျခား ျပည္သူကို ခ်ျပေပးနိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို Open Data အေန နဲ႕ ထုတ္ေပးဖို႔ ဘာညာ စသျဖင့္ ေျပာလာၾကတဲ့ အရာေပါ့ …

အစိုးရ အေနနဲ႕လည္း အေမရိကန္ သမၼတ လာတုန္းက OGP (Open Government Partnership) ထဲမွာ ပါဝင္နိုင္ ဖို႔ ႀကိဳးစားမယ္ လို႔ ကတိ ခံထားၿပီး OGP ရဲ႕ အမွတ္ေပးစည္းမ်ဥ္း ၄ ခ်က္ ထဲက တစ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္ ရယူ ပိုင္ခြင့္ (Access to Information) ဥပေဒၾကမ္းေတြ ျပင္ဆင္နိုင္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္ ခဲ့ဖူးတယ္ …
 ေနာက္ေတာ့ သတ္မွတ္ရက္ထက္ေက်ာ္လြန္ ၿပီး အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ OGP ကေတာ့ ဆက္လက္ၿပီး မလုပ္ျဖစ္ေတာ့ေပမယ့္ ဥပေဒၾကမ္းျပင္ဆင္မႈေတြ ရွိခဲ့တဲ့ အတြက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္သူ ကို အခ်ိဳ႕ေသာ အခ်က္ အလက္ေတြ ခ်ေပးလာမယ္ လို႔ ေမ ွ်ာ္လင့္ရတယ္ … လက္ရွိမွာ ေတာင္းရင္ ေပးတဲ့ အခ်က္အလက္ အခ်ိဳ႕လည္း ရွိေနၿပီ …

ဒါေပမယ့္ ျပႆ         နာက ဘာျဖစ္လဲ  ဆိုေတာ့ အဲ့ဒီေပးတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ က ျပည္လည္ အသုံးျပဳလို႔ မရနိုင္တဲ့၊ အခ်က္အလက္ေတြ ကို အလြယ္တကူ မရွာေဖြနိုင္တဲ့ ပုံစံ (format) နဲ႕ ထုတ္ေပးတာမ်ိဳး ျဖစ္ေလ့ ရွိတာပါ … 

မ်ားေသာအားျဖင့္ PDF format ေတြ ဓာတ္ပုံေတြ အေန နဲ႕ပဲ ထြက္လာေလ့ရွိတယ္ … ေနာက္ စာအုပ္ထဲက ႀကိဳက္တာ ရွာကူးသြား လို႔ရတယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ၊ လိုတာေတြ႕ရင္ ဓာတ္ပုံရိုက္သြားပါ ဆိုတာမ်ိဳးေတြေပါ့ …

အဲ့ဒီေတာ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကေတာ့ ရပါရဲ႕ … အဲ့ဒီ အခ်က္အလက္ေတြကို အလြယ္တကူ ကိုယ္လို အပ္ သလို ဆြဲထုတ္ၾကည့္လို ႔မရ၊ ဆန္းစစ္ သုံးသပ္လို႔မရ၊ အျခား သက္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ေပါင္း စည္း လို႔မရ စတာေတြ ျဖစ္ကုန္တယ္ …

ရလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ကိုယ္က အစ အဆုံး ျပန္ၿပီး ကြန္ပ်ဴတာထဲ ျပန္သြင္းနိုင္ မွ လိုသလို အသုံး ခ်နိဳင္မယ့္ အေျခအေနမ်ိဳး မွာ အခ်က္အလက္ေတြ က အရမ္းမ်ားေနရင္လည္း အလုပ္ မျဖစ္ျပန္ဘူး … ရထား တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကလည္း အသုံးမခ်နိဳင္ရင္ အလဟႆ          ျဖစ္သြားမွာပဲ …

ဒါေၾကာင့္ သတိျပဳသင့္တဲ့ တစ္ခ်က္က Open Data ေတြ ထုတ္ေပးဖို႔ခ်ည္း ပဲ ေျပာေနလို႔ မရေတာ့ဘဲ Open Data ကို ေသေသခ်ာခ်ာ ျပန္လည္ အသုံးခ်နိဳင္ဖို႔ ဘယ္လို ပုံစံမ်ိဳးနဲ႕ ထုတ္ေပးေစခ်င္သလဲ ဆိုတာကိုပါ ထည့္ သြင္းေတာင္းဆိုဖို႔ လိုအပ္တယ္ ဆိုတာပါပဲ …

Open Data ကို ဘယ္လို ပုံစံနဲ႕ စံထားၿပီး စနစ္တက် ထဳတ္သင့္သလဲ ဆိုတာကို နိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕ အစည္းေတြ ျဖစ္ တဲ့ ODI (Open Data Institute)၊ W3C နဲ႕ “Linked Data Project” ကို စတင္ခဲ့တဲ့ Tim Berners-Lee က အႀကံျပဳထားတာ ရွိပါတယ္ … 
အဲ့ဒါကို “5 Star Deployment Scheme for Linked Open Data” လို႔ ေခၚပါတယ္ … ၾကယ္တစ္ပြင့္ ကေန ငါးပြင့္ အထိ တဆင့္ျခင္း တိုးသြားမွာ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ တိုးသြားတဲ့ အဆင့္ေတြ ထဲမွာ ေရွ႕က အဆင့္ေတြ အကုန္ျပန္ ပါဝင္ၿပီး ပိုေကာင္းသြား တဲ့ အခ်က္အလက္ Format မ်ိဳးေတြ ျဖစ္သြားမွာကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္ ။

အၾကမ္းဖ်င္း အားျဖင့္.........

ၾကယ္တစ္ပြင့္ –

ဘယ္လို format နဲ႕ ထုတ္ထားတာမ်ိဳးျဖစ္ျဖစ္ အခ်က္အလက္ေတြက အင္တာနက္ေပၚမွာ အခ်ိန္မေ႐ြး ရယူနိုင္ တဲ့ အေျခ အေနျဖစ္ေနရင္၊ Open License ထားထား ရင္ ၾကယ္တစ္ပြင့္ လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္ … ဒီ အေျခအေန မွာေတာ့ အခ်က္အလက္ေဒတာေတြဟာ လူရဲ႕ မ်က္စိ နဲ႕ ဖတ္လို႔ ရတဲ့ အေျခအေနပဲရွိမွာပါ … စက္/ကြန္ပ်ဴတာ က ဖတ္နိုင္တဲ့ ပုံစံမဟုတ္ေသးပါဘူး …

ၾကယ္ႏွစ္ပြင့္ –

ၾကယ္ႏွစ္ပြင့္ မွာေတာ့ အခ်က္အလက္ေတြ ဟာ အင္တာနက္ေပၚမွာလည္း ရွိေနရမယ္၊ ေနာက္ၿပီး machine-readable လို႔ေခၚတဲ့ စက္ နဲ႕ ဖတ္လို႔ ရတဲ့ ပုံစံျဖစ္ရမယ္ … ဆိုလိုတာက Data ေတြက သာမန္ ဓာတ္ပုံရိုက္ယူ ထားၿပီး တင္ထားတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး … ကြန္ပ်ဴတာ နဲ႕ ဘာမွ ျပန္ၿပီး တစ္လုံးျခင္း ရိုက္စရာမလိုဘဲ အလို အေလ်ာက္ ျပန္သုံးလို႔ ရတဲ့ အခ်က္အလက္ ပုံစံ အသြင္ေျပာင္းေပးနိုင္တာမ်ိဳးကို စက္ နဲ႕ ဖတ္လို႔ရတဲ့ ပုံစံလို႔ ဆိုလိုပါတယ္ …

ၾကယ္သုံးပြင့္ –

ခုနက အခ်က္ေတြ ရရမယ့္ အျပင္ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ထည့္သြင္း တုန္းက သုံးတဲ့ Software ေတြ၊ အဲ့ဒီ က ထြက္လာတဲ့ File အမ်ိဳးအစားေတြ ဟာ Open Format ျဖစ္ရမယ္ … ဥပမာ – Microsoft Excel ကို သုံးၿပီး ေဒတာ သြင္းထားတယ္ ဆိုရင္ အခ်က္အလက္ ကို ထုတ္ေပးတဲ့ သူ အေနနဲ႕ Microsoft Excel software ကို ပိုက္ဆံေပးသုံးနိုင္ရင္ေတာင္ အျခား ကိုယ့္ရဲ႕ ေဒတာေတြ ကို ျပန္ အသုံးခ်မယ့္ သူေတြက ဝယ္ဖို႔ အခက္ အခဲရွိနိုင္တယ္ …. 
(ျမန္မာနိုင္ငံမွာ က ေဆာ့ဝဲလ္ေတြ ခိုးသုံးေနၾကတာပဲ ဆိုေပမယ့္ အဲ့ဒါက တစ္ကယ္ေတာ့ တရားမဝင္ဘူးျဖစ္ တဲ့ အတြက္ ခိုးကူးေဆာ့ဝဲလ္ေတြ နဲ႕ သုံးေၾကာင္းေတြ႕ရင္ တရားစြဲ ခံရတဲ့ အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ … ) အဲ့ဒါေၾကာင့္ အဲ့ဒီလို ဝယ္သုံး ရတဲ့ software အမ်ိဳးအစားေတြနဲ႕မွ ျပန္ဖြင့္လို႔ ရမယ့္ File အမ်ိဳးအစား မဟုတ္ တာေတြ ကို ဖန္တီး ရမယ္ … ဖြင့္ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ ကို သုံးဖို႔ အတြက္ သုံးစြဲသူမွာ ဝန္ထုတ္ ဝန္ပိုး မရွိေအာင္ လုပ္တဲ့ သေဘာေပါ့ …

ၾကယ္ေလးပြင့္ –

ဒီမွာ ဘာ ပိုပါမလဲ ဆိုရင္ အဓိက ကေတာ့ ခုနက ခ်ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို လူေတြ အလြယ္ တစ္ကူ ရွာေဖြလို႔ရေအာင္ လုပ္တာပါပဲ … လူသားေတြ အေနနဲ႕ဆိုရင္ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ အေၾကာင္းအရာေတြ က အတိ အက် မေျပာရင္ေတာင္/နာမ္စား သုံးေျပာရင္ေတာင္ သိနားလည္နိုင္ေပမယ့္ စက္ေတြ၊ 
ကြန္ပ်ဴတာေတြ မွာ က်ေတာ့ သူတို႔ နားလည္ေအာင္ လုပ္ဖို႔ သပ္သပ္ လိုအပ္တယ္ … ဥပမာ – ခ်ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ က သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ အေၾကာင္းေတြ ဆိုပါစို႔ … အသုံးျပဳတဲ့လူေတြက ဦးထင္ေက်ာ္ နဲ႕ ပတ္သတ္ တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ရွာၾကတဲ့ အခ်ိန္မွာ သူတို႔ ဘယ္လို ရိုက္ရွာရွာ (ဦးထင္ေက်ာ္ လို႔ပဲ ရိုက္ရိုက္၊ ျမန္မာနိုင္ငံ သမၼတ လို႔ပဲ အမည္ မထည့္ဘဲ ရိုက္ရိုက္) ကိုယ့္ေဒတာ ကို ေတြ႕သြားဖို႔ လုပ္ရတဲ့ အပိုင္းပါ …

ၾကယ္ငါးပြင့္ –

အေပၚက အခ်က္ (၄) ခ်က္လုံး နဲ႕လည္း ကိုက္ညီရမယ္ … ေနာက္ၿပီး ထည့္သြင္း ထားတဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြ နဲ႕ ကိုက္ညီ ဆက္စပ္တဲ့ အျခားေသာ အင္တာနက္ေပၚက Open Data ေတြ၊ ဆက္စပ္ အေၾကာင္း အရာေတြ၊ မွီျငမ္း ထားတာေတြ ရွိရင္လည္း အၫႊန္းေတြ၊ စတာေတြကို တစ္ပါတည္း ထည့္ သြင္းခ်ိတ္ဆက္ထားရပါမယ္
 ဒါမွ အျခားေသာ Website ေတြနဲ႕ အျပန္အလွန္ အခ်ိတ္အဆက္ေတြ ရွိၿပီး ကိုယ္ေပးခ်င္တဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြ နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကို လူေတြ ပိုမ်ားမ်ား သိနိုင္၊ အသုံးခ်လာနိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ … ေဒတာ တန္ဖိုး တက္လာေအာင္ ျပဳလုပ္တာမ်ိဳးပါ …

ျမန္မာနိုင္ငံ မွာ လက္ရွိ အေနနဲ႕ အစိုးရက ထုတ္ေပးတဲ့ ေဒတာေတြဟာ “5 Star Deployment Scheme for Linked Open Data” နဲ႕ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ၾကယ္ (၁) ပြင့္ အဆင့္ရွိ အခ်က္အလက္ေတြ ပဲ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ျဖစ္ေနတတ္တာကို ေတြ႕ရမွာပါ …
 ေနာက္ပိုင္း မွာေတာ့ ပိုေကာင္းတဲ့ အခ်က္အလက္ ပုံစံေတြ နဲ႕ ထုတ္ေပးလာမယ္ လို႔ေတာ့ ေမ ွ်ာ္လင့္ မိပါ တယ္ … ၾကယ္ (၅) ပြင့္ အထိ မဟုတ္ရင္ေတာင္ (၃)ပြင့္ေလာက္ အထိျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ … ။

 
Credit:: – A Yaung Yint –

Copy::
https://ayaungyint.wordpress.com/2016/…/02/open-data-format/

No comments:

Post a Comment