ျမန္မာနိုင္ငံသားတိုင္း ပုဂံ အေၾကာင္း ေကာင္းေကာင္း သိထား သင့္ေပသည္။ မွန္နန္းရာဇဝင္ ထဲက ပုဂံေတာ့ မဟုတ္။ ဘုရား သမိုင္း အေထြေထြ မွ ပုဂံ လည္း မဟုတ္။ သုိ႔ဆိုလွ်င္ အဘယ္နည္း ။ ျမန္မာ တို႔၏ အထင္ကရ က်က္သေရေဆာင္ နယ္ေျမ ျဖစ္ခဲ႔ေသာ ပုဂံ ေဒသ ကို အစစ္ေဆးခံ၊ မွတ္ေက်ာက္တင္ခံ၊ အေထာက္ အ ထားနွင့္ တစ္ကြျဖစ္ေသာ ပုဂံ အား ေ႐ွးေဟာင္းသုေတသန ကေလာင္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ ထားလ်က္႐ွိေသာ ေနာက္ထပ္ ႐ႈေထာင့္ တစ္မ်ိဳးနွင့္ ပုဂံ အား တင္ျပလိုက္ရေပသည္။
(က) ပုဂံ ဆိုတာ ။
ပုဂံ ဟူေသာ အမည္ နာမကား ျမန္မာ အမည္ မဟုတ္ေပ။ ပ်ဴ အမည္ ျဖစ္ေပသည္။ အဓိပၸါယ္ကား ပ်ဴ တည္ေထာင္ေသာ ႐ြာ / ခံျမိဳ႕ ျဖစ္ပါသည္။ ဟံလင္း အစ႐ွိေသာ အထက္ပိုင္း ပ်ဴနွင့္ ျပည္ အစ႐ွိတဲ႕ ေအာက္ ပိုင္း ပ်ဴေတြ ရဲ႕ ဆက္သြယ္ေရး လမ္းေၾကာင္းမွာ အလယ္က စခန္းတစ္ေထာက္ အျဖစ္ ပ်ဴ ဝတ္ (Phyu vatsu) ပ်ဴ ဂါမ (Phyugama) က ပုဂံ ျဖစ္လာတယ္ ဆိုတာ လည္းျဖစ္နိုင္ေခ်႐ွိပါသည္။
တည္ေထာင္ေသာ လူမ်ိဳး ကို အစြဲျပဳျပီး ပ်ဴ ဂါမ ဟုေခၚျခင္းျဖစ္ေပမည္။ အားလံုး ၏ အလယ္ ဗဟို လည္းျဖစ္ ၍ တစ္ေၾကာင္း၊ နယ္ အသီးသီးသို႔ ဆက္သြယ္ေရး လြယ္ကူ ေစေသာ ေရေၾကာင္း တည္႐ွိရာ ဧရာဝတီ ျမစ္ၾကီး အေပၚ တည္႐ွိေန၍ ေသာ္ တစ္ေၾကာင္း၊ ခံျမိဳ႕လည္းျဖစ္၍ေသာ္တစ္ေၾကာင္း ျဖင့္ ပုဂံ ကို မင္းေနျပည္ေတာ္ မင္းၾကီး တည္႐ွိရာ ဗဟို အုပ္ခ်ဳပ္ေရး မ႑လ (အဝန္း အဝိုင္း) အျဖစ္သတ္မွတ္ ခဲ႔သည္။
ဤသို႔ သတ္မွတ္ရာ ျမန္မာ တို႕၏ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဗဟိုဌာန အေနသို႔ အခ်ိန္ ကာလ အားျဖင့္ ခရစ္နွစ္ ကိုးရာစုေနွာင္းခန္႔ မွ စတင္သတ္ မွတ္ျခင္း ျဖစ္နိုင္ေပ သည္။ ထိုအခ်ိန္မွ စ၍ အိႏိၵယေတာင္ပိုင္းသား တို႔မွ ပ်ဴနိုင္ငံကို ျဗဟၼဝတၳဳ ဟုေခၚဆိုရာမွ ပုဂံ ျပည္ ႐ွိ ျမန္မာ တို႔သည္ ျဗဟၼ လူမ်ိဳး ဟု ခံယူခဲ႔ ပံုရပါသည္။
(ခ) တည္ေထာင္ပံု။
ပုဂံ သည္လည္း အျခားေသာျမိဳ႕ျပ နိုင္ငံမ်ားကဲ႔သို႔ပင္ မူလ ႐ြာ၊ ႐ြာ မွျမိဳ႕ ၊ ျမိဳ႕မွ မင္းေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္လာ မည္ဟု ေတြးဆ မိပါသည္။ ပုဂံျမိဳ႕ ဟူ၍ စတင္ တည္႐ွိေနသည္မွာလည္း ခရစ္နွစ္ အေစာပိုင္း ကာလေလာက္ဟု ခန္႔မွန္းရေပသည္။
ပ်ဴ လူမ်ိဳးမ်ား ခရစ္မေပၚမီ အနွစ္ နွစ္ရာခန္႔ ကာလက ျမန္မာနိုင္ငံ ဟု ေခၚတြင္မည္ျဖစ္ေသာ ေဒသ ကို ဝင္ေရာက္ေနထိုင္လ်က္ ႐ွိရာမွ ပ်ဴေဒသ သံုးဆယ့္နွစ္ေဒသ တြင္ ပုဂံ လည္း အပါအဝင္ျဖစ္ေပသည္။ တမၺဒီပ ဟု အေစာပိုင္း တြင္ အမည္ရခဲ႔ ေသာ ပုဂံ ကို အၾကီးက်ယ္ဆံုးေသာ မင္းေနျပည္ အျဖစ္သို႔ ေရာက္႐ွိေစ ေသာသူမွာ အနိ႐ုဒၶါ မင္းပင္ျဖစ္သည္။
မည္သူ တည္ေထာင္သည္ ဘယ္ မင္းဆက္က စသည္ကို အေျပာ ခက္ ( အေထာက္ အထား မေတြ႕ၿဖစ္ ) ေန၍ အနိ႐ုဒၶမင္း မွသာ စေျပာလွ်င္ သင့္ေပမည္ ။ ပုဂံ သည္ (၂၀ ံ ၁၀ ' ေျမာက္လတၱီတြဒ္၊ ၉၄ ံ ၅၅ ' အေ႐ွ႕ေလာင္ ဂ်ီတြဒ္ ) အတြင္း တည္႐ွိသည္။ မင္းပိုင္နက္ စုစုေပါင္းသည္ အစဦး ပထမ တမၺဒီပ ၌ ျမစ္သာ တစ္ဆယ့္ တစ္ ခ႐ိုင္နွင့္ မင္းဘူး ေျခာက္ခ႐ိုင္ အပါအဝင္ျဖစ္သည္။
ေတာင္ပိုင္း တြင္ ေတာင္တြင္းထိ၊ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း အတိုင္း မိေက်ာင္းရဲ ေအာက္၊ ျပည္ေတာ္သာကၽြန္းအထိ အပါအဝင္ ျဖစ္၍၊ ေျမာက္ပိုင္းတြင္ ဧရာဝတီ-ျမစ္ငယ္ ဆံုရာ ေတာင္ျပဳန္း အထိသာ က်ယ္ဝန္းသည္။ဆယ္ေရေသာက္ လယ္ဧက ကို ခ႐ိုင္(န္) ၊ ထို မွ တိုက္ သို႕ၾကီးက်ယ္ လာရာမွ တိုက္ခရိုန္ထက္ တိုးတက္ လာျပီး နိုင္ငံ ထူေထာင္ရန္ အခြင့္ သာလာခဲ႔သည္။
လူအား၊ စီးပြားေရး အင္အား ေတာင့္တင္းျပည့္စံု လာ၍ အနု႐ုဒၶါ မင္း လက္ထက္တြင္ ပုဂံ သည္ ျမန္မာ လက္နက္နိုင္ငံ ၏ အခ်က္ အျခာ မ႑ိဳင္ျဖစ္လာ ေပသည္။ ထိုမင္းကို ဆက္ခံေသာ ဝျဇာဘရဏ(ေစာလူး) လက္ထက္ တြင္ ပုဂံ ၏ၾသဇာ အာဏာမွာ ဘိတ္( ျမိတ္) အထိ သို႕ေရာက္ေနသည္ ကို ၎ဘြဲ႔ အမည္နွင့္ ေျမပံု ဘုရား ျမိတ္တြင္ ေတြ႕႐ွိရျခင္းမွ သိနိုင္ေပသည္။
ဒုတိယ စည္သူ လက္ထက္တြင္ နိုင္ငံသည္ ေျမာက္ဘက္တြင္ တေကာင္းနွင္႔ ငေဆာင္ခ်န္ ၊ ေတာင္ဘက္ တြင္ တလိုင္သရိယ္ ( တနသာၤရီ )၊ ထဝယ္ (ထားဝယ္) နွင့္ သလင္ေၾက (Junk Ceylon, Cape Salang)၊ အေနာက္ဘက္ တြင္ မစၦကီရိေတာင္ ၊ အေ႐ွ႕ဘက္တြင္ သံလြင္ျမစ္ အ ထိက်ယ္ ျပန္႕ လ်က္ ႐ွိသည္။
