သမိုင္း စည္းရိုး ကာသင့္ေနၿပီ

အေရးႀကီးသည္။ ဖတ္ပါ။ ဖတ္ၿပီး ျဖန္႔ေဝပါ။ 
အေနာက္တံခါး လံုျခံဳေရးကို တပ္မေတာ္က ကာကြယ္ေနလွ်င္ .....
တို႔တစ္ေတြက သမိုင္း စည္းရိုး ကာသင့္ေနၿပီ ။
**********************************

ရို/ဂ်ာ သတင္းမွာ ဘာတက္လာလဲ ဆိုေတာ့ ရခိုင္မင္းေတြ လက္ထက္က သြန္းလုပ္ခဲ႔တဲ႔ ဒဂၤါးျပားေတြမွာ ပါေနတဲ႔ အာရဗီစာေတြကို လက္ညႈိး ထိုးၿပီး ေရွးေခတ္ကတည္းက ရို/ဂ်ာ ရွိတယ္ဆိုတာကို သမိုင္းလိမ္ထားတယ္။

သူတို႔တေတြက သမိုင္းလိမ္ေတြကို ကမာၻနဲ႔ ခ်ီၿပီး ျဖန္႔ေဝေနတဲ႔ အခ်ိန္မွာ တို႔လူမ်ဳိးေတြက စာဖတ္ဖို ႔ပ်င္းေန ၾက တယ္။ နိဳင္ငံတစ္ခုကို လက္နက္နဲ႔ က်ဴးေက်ာ္လို႔ လက္နက္နဲ႔ ျပန္တိုက္လို႔ရေပမဲ႔ သမိုင္း က်ဴးေက်ာ္ၿပီး ဝါဒျဖန္႔ေနတာကိုေတာ့ လက္နက္နဲ႔ တိုက္မရပါဘူး။ ဒါဆို ဘာနဲ႔ျပန္တိုက္မလဲ။ သမိုင္းကို သမိုင္းနဲ႔ျပန္တိုက္မယ္။ ကုလားေတြရဲ႕ သမိုင္းလိမ္ေတြကို တို႔တစ္ေတြေဖာ္ထုတ္မယ္။ တို႔လူမ်ဳိးေတြ သမိုင္း အလိမ္ မခံရေအာင္ စာဖတ္ၾကမယ္။

လက္ရွိ ရခိုင္သမိုင္း လိမ္လည္မႈေတြကို ဒီအတိုင္း လက္ပိုက္ၾကည့္ေနရင္ တို႔တစ္ေတြရဲ႕ အမွန္တရားဟာ လံုးဝေပ်ာက္ကြယ္သြားမယ္ ဆိုတာ သတိထားၾကပါ။ အခုလက္ရွိ အလိမ္ ခံထားရတဲ႔ ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ ထက္ က ထုတ္တဲ႔ ဒဂၤါးျပားေပၚက အာရဗီစာေတြ အေၾကာင္းကို ကြ်န္ေတာ္ လက္လွမ္းမွီသေလာက္ ရွင္းျပပါ့မယ္။

ျမန္​မာနိဳင္​ငံ၏ ၿပည္​နယ္​တစ္​ခုျဖစ္​​ေသာ ရခိုင္​ျပည္​နယ္​သည္​ ဧရိယာ စတုရန္​းမိုင္​​ေပါင္​း ၁၄၂၀၀ ႐ွိသည္​။၂၀၀၈ ခုႏွစ္​ စာရင္း အရ လူဦး​ေရ ၃ သန္​း နီးပါး ႐ွိသည္​ကို​ေတြ႔ရသည္​။

ဓည၀တီ (စစ္​​ေတြခရိုင္)၊ ရမၼ၀တီ ​(ေက်ာက္​ျဖဴခရိုင္​)၊ ​ေမဃ၀တီ (မာန္​​ေအာင္​ခရိုင္​) စသည္​့ ၀တီ​ေလးရပ္​ျဖင္​့​  ေပါင္​းစည္​း အပ္​​ေသာ ရခိုင္​ျပည္​နယ္​တြင္​ ...............
ဓည၀တီ​ေခတ္​ ၊ ​ေ၀သာလီေခတ္ ​၊ ​ေလးၿမိဳ႕​ေခတ္​ ၊ ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ ဟူ၍​ ေခတ္​​ေလး​ေခတ္​ ထြန္းကားခဲ့သည္​။ 

ရခိုင္​ သမိုင္​းမွတ္​တမ္​းမ်ား အရ ဓည၀တီ​ေခတ္ ​သည္​ ဘီစီ ၃၂၅ မွ ​ေအဒီ ၃၂၇ အထိၾကာ႐ွည္​ခဲ့သည္ ​။ အ​ေထာက္​အထား အျဖစ္​ ဓည၀တီၿမိဳ႕​ေဟာင္​း၏ ၿမိဳ႕ရိုးမ်ား၊ နန္​းရာမ်ားကို ယ​ေန႔နိဳင္​ တူး​ေဖာ္​​ေတြ႔႐ွိ​ေနရျခင္​းျဖစ္​သည္​။ 

ဓည၀တီသည္​ ပထမ ဓည၀တီ ၊ဒုတိယ ဓည၀တီ ၊တတိယ ဓည၀တီ ဟူ၍ထြန္​းကားခဲ့ရာ ဘီစီ ၅၈၀ တြင္​နန္​းတတ္​​ေသာ စႏၥသူရိယမင္း သည္ တတိယ ဓည၀တီကို တည္​ေထာင္​၍ ၿမိဳ႕ေတာ္​ကို ​​ေတာင္႔​တင္​းခိုင္​မာ​ေအာင္​ ျပဳလုပ္​ၿပီး သူရိယ မင္းဆက္​ကို တည္​​ေထာင္​ခဲ့သည္​။ ဓည၀တီၿမိဳ႕သည္​ ​ေအဒီ ၃၂၇ အထိ ၿမိဳ႕​ေတာ္ ​အျဖစ္​ ဆက္​လက္​တည္​႐ွိခဲ့ရာ ​ေနာက္​ဆံုးမင္​းမွာ သူရိယ​ေကတု ျဖစ္​သည္​။ ထိုမင္​း လက္​ထက္​တြင္​ ​ေ၀သာလီ အရပ္​သို႔​ေျပာင္​း​ေရႊ႕ခဲ့ရသည္​။

​ေ၀သာလီ အပ်က္​တြင္​ ငမင္​းငတံု​ ေခါင္းေဆာက္ေသာ သက္လူမ်ိဳးတို႔ အင္​အား ႀကီးမားလာၿပီး ​ေအ​ဒီ ၇၉၄ တြင္​နန္​း တက္ခဲ့သည္​။ ၿမိဳ႕​ေတာ္​ကိုလည္​း ​ေ၀သာလီ မွ စမၸ၀က္​သို႔ ​ေျပာင္​း​ေ႐ႊ႕ခဲ့ၿပီး ​ေနာင္​အခါ ​ေလးၿမိဳ႕​ေခတ္​ ဟု ထင္​႐ွားလာမည္​့ ​ေခတ္​တစ္​​ေခတ္​ကို စတင္​ခဲ့သည္​။​ 

 ေလးၿမိဳ႕​ေခတ္​​  တ​ြင္​ စမၸ၀က္​ၿမိဳ႕မွ စမၸာၿမိဳ႕ ၊ပရိန္​ၿမိဳ႕. ​ေတာင္​ငူ​ေနရဥြရာ ​ေလာင္​းၾကတ္​ၿမိဳ႕မ်ားသို႔ အဆင္​့ဆင္​့ ​ေျပာင္​းလဲ နန္​းစိုက္​ခဲ့ၾကသည္​။​ ေလာင္းၾကက္​ၿမိဳ႕တြင္​ ​ေနာက္​ဆံုးမင္​း မွာ ​ေအဒီ ၁၄၀၄ တြင္​ နန္းစံ သည္​့ မင္​း​ေစာမြန္​ နန္​းတတ္​ၿပီး (၂)ႏွစ္ ​အၾကာတြင္​ အင္း၀ စစ္ရန္​ ေ​​ၾကာင္​့ ထြက္​​ေျပးပုန္​း​ေအာင္​း​ေနခဲ့ရ သည္​။

​ေအဒီ ၁၄၃၀ တြင္​ မင္​း​ေစာမ​ြန္​ သည္​ ျပန္​လည္​ သိမ္​းယူခဲ့သည္​။ သို႔​ေသာ္​ မင္​း​ေစာမြန္​ သည္​ စစ္​​ေဘးစစ္​ဒဏ္​ မၾကာခဏ က်​ေရာက္​သည္​့ ​ေလာင္​းၾကက္​ၿမိဳ႕ ​ေတာ္​ကို စြန္​႔လႊတ္​ကာ ​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေတာ္​ ကို ထိုႏွစ္​ မွာပင္​ ​ေျပာင္​း​ေရႊ႕တည္​​ေထာင္​ခဲ့သည္​။

ေခတ္​ဦး ရခိုင္​တြင္​ တည္ေထာင္​ခဲ့​ေသာ ဓည၀တ​ီ၊ ​ေ၀သာလီ ​ေလးၿမိဳ႕​ေခတ္ ​မ်ားတြင္​ ကိုးကြယ္​​ေသာ ဘာသာမွာ ဟိႏၥဴဘာသာ ႏွင္​့ ဗုဒၶဘာသာ တို႔ျဖစ္​သည္​။ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္​းကားမွဴကို ဒုတိယ ဓည၀တီႏိုင္​ငံ တည္ေထာင္​ၿပီး​ေနာက္​ စႏၵသူရိယ လက္​ထက္​တြင္​ မဟာမုနိ သြန္​းလုပ္​မႈက သက္​​ေသ တည္​ခဲ့သည္​။​

 ေ၀သာလီ​ေက်ာက္​​ေလွကား ၿမိဳ႕တြင္​ မဟာစျႏၥမင္​း လက္​ထက္​ သီလဂုဏ္​ ႐ွိ​ေသာ မ​ေထရ္​ႀကီး မ်ား ​ေသာင္းသိန္း မက႐ွ္ိခဲ့သည္။ သာ​းေတာ္​ သူရိယစျႏၥး မင္​းလက္​ထက္​တြင္​ မဟာမုနိတြင္ သိမ္​​ေဆာက္​လွဴပြဲတြင္ သိရိလကၤာနိဳင္​ငံမွ သံဃာမ်ား ပင္​့ဖိတ္ ​လွဴဒါန္​းခဲ့ျခင္​း​ေၾကာင္​့ ​ေ၀သာလီတြင္​ ​ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာ ထြန္​းကားခဲ့သည္​ကို ေလ့လာ​ေတြ႔႐ွ္ိရသည္​။

ေျမာက္ဦးေခတ္ မြတ္ဆလင္မ်ား ၀င္ေရာက္လာပံု
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
ရခိုင္ သမိုင္းတြင္ ေျမာက္ၿပီးေခတ္သည္ ေနာက္ဆံုး ပေဒသရာဇ္ေခတ္ ျဖစ္ၿပီး ေအဒီ 1430 မွ ေအဒီ 1785 အထိ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ အင္အားႀကီး ရခိုင္မင္းမ်ား လက္ထက္တြင္ ဘဂၤလား ၁၂ နယ္ အထိ သိမ္းပိုက္အုပ္ခ်ဳပ္နိဳင္ခဲ့ရာ စစ္တေကာင္းသည္ ၁၆၆၆ ခုႏွစ္တြင္ မဂို တို႕ မသိမ္းပိုက္မွီ အခ်ိန္အထိ ရခိုင္ ဘုရင္မ်ား ပိုင္ နက္ ထဲတြင္ ရွိခဲ့သည္။

ထို႕ေၾကာင့္ ေျမာက္ဦးေခတ္ အေစာပိုင္း မင္းမ်ားသည္ ဘဂၤလားနယ္ ကို ပိုင္ဆိုင္ထား သျဖင့္ ဘုရင္ ဘြဲ႕ကို ျမန္မာဘြဲ႔ အျပင္ မြတ္ဆလင္ ဘြဲ႕အမည္ကိုပါ ခံယူခဲ့ၾကသည္။ တစ္နည္း အားျဖင့္ မြတ္ဆလင္ဘြဲ႕အမည္ အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ သိမ္းပိုက္ ထားေသာ ဘဂၤလားနယ္ပယ္ ၏ ယံုၾကည္မွုကို ရယူႏိုင္ရန္ စည္းရံုးေရး အသြင္ေဆာင္သည္႔ သေဘာသာျဖစ္သည္။ 

ထို႔အတူ မိမိတို႕ သိမ္းပိုက္ထားေသာ နယ္ပယ္ ၏ ယံုၾကည္မွုကို ရယူႏိုင္ရန္ ဒဂၤါး တြင္ ရခိုင္ ဘုရင္ တို႕၏ ဘြဲ႕နာမည္ သာမက မြတ္ဆလင္ ဘြဲ႕ အမည္ကိုပါ ထည္႕သြင္း သြန္းလုပ္ေလ့ရွိသည္။ ဒဂၤါးသြန္းလုပ္သည္႕ ဘုရင္တိုင္းသည္ စစ္တေကာင္း (ထိုေဒသ ကို စစ္ႏိုင္ေသာ) ဘုရင္ မ်ားသာ ျဖစ္သည္ကို ေတြ႔ရသျဖင့္ မိမိ အုပ္ ခ်ဳပ္ေသာ ေဒသကို ၾသဇာ လႊမ္းမိုး လို သည္႕ သေဘာျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ 

ပါေမာကၡ ဆာရာဂ်ဴဒင္ က ေရးသားထားသည္မွာ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းေစာမြန္ ဘဂၤလားသို႕ ထြက္ေျပး ခိုလွံု သည္ ဟူေသာ အေထာက္အထားမ်ား ဘဂၤလား သမိုင္းတြင္ မရွိေၾကာင္း၊ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား က မြတ္ဆလင္ စာေပ ယဥ္ေက်းမႈကို အားေပး လက္ခံသည္ ဆိုသည္မွာလည္း ခိုင္မာသည္႕ အေထာက္ အထား မရွိေၾကာင္းေရးသားခဲ့သည္။

ထို႕အျပင္ ရခိုင္ဘုရင္ အခ်ဳိ႕ မြတ္ဆလင္ ဘြဲ႕ခံျခင္း၊ ဒဂၤါးတြင္ နာမည္ကို အာရဗီ စာျဖင့္ ေရးသားျခင္း ရွိ သည္ ဆိုေသာ္လည္း မင္းေစာမြန္ ကို ဆက္ခံေသာ ဘုရင္းမ်ားသည္ ေအဒီ 1430 မွ ရခိုင္ ကို ဗဒံုမင္း တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ၿပီးသည္႕ ေအဒီ 1784 အထိ မည္သူမွ် မြတ္ဆလင္ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ ရခိုင္တြင္ ဘုရင္ ၄၈ ဦး နန္းတက္ခဲ့ၿပီး ၉ သီး သာ မြတ္ဆလင္ အမည္ျဖင့္ ဒဂၤါးသြန္းလုပ္္ ခဲ့ၿပီး၊ ထို မင္း ၉ သီးသည္ စစ္တေကာင္းနယ္ ကို သိမ္းပိုက္ေအာင္ျမင္ေသာ ဘုရင္းမ်ားျဖစ္သျဖင့္ လက္ေအာက္ခံေဒသရွိ ျပည္သူတို႕၏ ၾကည္ညိုမွဴကို ရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသား ျဖစ္နိဳင္ေၾကာင္း ေထာက္ျပေရးသားခဲ့သည္။

ရခိုင္ ဘုရင္လက္ေအာက္တြင္ ရွိစဥ္က သံု႔ပန္း အျဖစ္ ဖမ္းဆီးေခၚယူ လာေသာ မြတ္ဆလင္ မ်ားကို လယ္ယာ လုပ္ငန္းတြင္လည္းေကာင္း၊ အျခားအမွဴထမ္း လုပ္ငန္းမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ၊ခိုင္းေစျခင္းျဖင့္ ၊ ဘဂၤလား နယ္မွ အျခခ်ေနထိုင္လာေသာ မြတ္ဆလင္မ်ား သည္ ရခိုင္ေဒသ တြင္ ၁၅ ရာစု တြင္ စတင္ ၀င္ေ၇ာက္ လာခဲ့ၾကသည္။

17 ရာစုတြင္ ေပၚတူဂီႏွင့္ ရခိုင္ ဘုရင္တို႕ ကြ်န္ အေရာင္းအ၀ယ္ လုပ္ကိုင္ၾကသျဖင့္ ကြ်န္ ေစ်းကြက္ တင္ ဖမ္း ဆီးေရာင္းခ် ခံရေသာ ဘဂၤလားနယ္မွ မြတ္ဆလင္မ်ား ရွိခဲ့ရာ၊ ထို ကြ်န္မ်ားကို လယ္ယာ လုပ္ငန္းတြင္ လည္းေကာင္း၊ လက္မႈ လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း၊ အသံုးျပဳျခင္းျဖင့္ ရခိုင္ေဒသသို႕ မြတ္ဆလင္ တစ္ခ်ိဳ႕ စတင္ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္ ဟု ဆိုၾကသည္။ ရခိုင္သို႕ ေရာက္ရွိလာေသာ မြတ္ဆလင္ မ်ားသည္ စစ္အတြင္း ရခိုင္ဗမာမ်ား ဖမ္းလာေသာ ကြ်န္မ်ားမွ ဆင္းသက္လာသူမ်ားသာျဖစ္သည္။

ေဒၚစုၾကည္ ေယာက္်ား မိုက္ကယ္အဲရစ္ တို႔ လူမ်ဳိး ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ တို႔၏ ပထမဆံုး စနက္
•••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
1785 ခုႏွစ္တြင္ ဗဒံုမင္း က ရခိုင္ ပေဒသရာဇ္နယ္ကို သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ အဂၤလိပ္ တို႕သိမ္းပိုက္ ထားေသာ ဘဂၤလားပိုင္နယ္ႏွင့္ ဆက္စပ္ လာရာ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ဆက္ဆံေရးမွာ တင္းမာမႈမ်ားျဖစ္ပြားလာခဲ့ သည္။ 

1824 တြင္ ရွင္မျဖဴကြ်န္း ကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ ၿဖစ္ပြားခဲ့ရာ ရႏၲပို စာခ်ဳပ္ျဖင့္ စစ္ ရပ္စဲခဲ့ရသည္။ ထိုစာခ်ဳပ္အရ ရခိုင္ႏွင့္ တနသၤာရီ သည္ အဂၤလိပ္တို႕လက္ေအာက္သို႕ ေရာက္သြားခဲ့ရာ 
ရခိုင္ သည္ အဂၤလိပ္တို႕ သိမ္းပိုက္ထားၿပီးျဖစ္ေသာ ဘဂၤလားနယ္မ်ားႏွင့္ တစ္ေပါင္းတည္း တည္ရွိ လာခဲ့သည္။

ရခိုင္ကို အဂၤလိပ္တို႕ သိမ္းပိုက္ၿပီးေနာက္ ပထမပိုင္းတြင္ စီးပြားေရး အရ အက်ိဳးအၿမတ္ မရွိသျဖင့္ ဘဂၤလား ဘုရင္ခံ၏ အုပ္ခ်ဳပ္မွဴေအာက္တြင္ ထားခဲ့သည္။ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္၊ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕နယ္ တို႔သည္ က်ယ္ျပန္႕ၿပီး ေျမၾသဇာေကာင္းသည့္ ျမစ္၀ွမ္းလြင္ျပင္ ကို ပိုင္ဆိုင္ထားရာ ေမာင္ေတာျမိဳ႔ တစ္ခုထဲမွာ ပင္ စိုက္ပ်ိဳးေျမဧက (၈၀၀၀) ေက်ာ္ရွိခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က လူဦးေရမွာ ၆၅၄၈၇ ရွိၿပီး တိုင္းရင္းသားမ်ားျဖစ္ေသာ ရခိုင္၊ သက္၊ ဒိုင္းနက္၊ ၿမိဳ၊ ခမြီး တို႔ေနထိုင္းေသာ ေက်းရြာေပါင္း (၁၇၂) ရြာရွိခဲ့သည္။ ယင္းတို႕၏ စီးပြားေရးပံုစံသည္ ၀မ္းစာ စီးပြားေရး စနစ္မွာပင္ တည္ရွိခဲ့သည္။

1839 ခုႏွစ္တြင္ ေျမရိုင္းမ်ား တိုးခ်ဲ႕လုပ္ကိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ရခုိုင္ျပည္နယ္ ဂရံႀကီး ဥပေဒတစ္ရပ္ ထုတ္ၿပန္ ခဲ့ရာ ထိုဥပေဒ အရ ခ်မွတ္ထားသည့္ နယ္ေျမ အေျမာက္အမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ ေျမပိုင္ရွင္မ်ား အေနျဖင့္ ေျမအမ်ားအျပား ပိုင္ဆိုင္လာသၿဖင့္ အလုပ္သမား အမ်ားအျပား လိုအပ္လာရာ စစ္တေကာင္းမွ ဘဂၤါလီ မ်ား၊ မဒရပ္ မွ ဆူရတီ မ်ား အမ်ားအျပား ၀င္ေရာက္လာသည္။

၁၈၆၉ ခုႏွစ္တြင္ စူးအက္ တူးေျမာင္း ေဖာက္လုပ္ၿပီးေနာက္ ဆန္စပါး လုပ္ငန္း တိုးတတ္လာရာ အုပ္ခ်ဳပ္သူ အဂၤလိပ္ ကိုလိုနီ အစိုးရ အေနျဖင့္ ပတ္တာဂရံစနစ္ (ဂရံၾကီး စနစ္) ၿဖင့္ တိုင္းရင္းသားႏွင့္နိဳင္ငံျခားသား အရင္းရွင္ မ်ားအား ေျမလြတ္ေျမရိုင္း မ်ားတိုးခ်ဲ႕ လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးခဲ့သျဖင့္ သံုးႏွစ္ အတြင္း အစိုးရသို႕ ေျမအခြန္မေပးရန္ မလိုေၾကာင္း၊ သတ္မွတ္ေပးခဲ့သျဖင့္ တိုင္းရင္းသားႏွင့္ နိဳင္ငံျခားသား အရင္းရွင္ မ်ားသည္ ေျမဧက (၃၀၀၀) အထိ တိုးခ်ဲ႕ စိုက္ပ်ိဳးလာခဲ့သည္။ 

ထို႔ေၾကာင့္ အဂၤလိပ္ပိုင္နက္ျဖစ္ေသာ ဘဂၤလားနယ္ မွ စစ္တေကာင္း မြတ္ဆလင္ႏွင့္ ဘဂၤါလီ မ်ား သည္ ၿဗိတိသွ် တို႕၏ စီးပြားေရးမူ၀ါဒ အရ လယ္ယာ လုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္ရန္ ရခိုင္ေဒသ အတြင္းသို႔ အလံုးအရင္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္လာခဲ့ၾကသည္။

ယခင္က လူနည္းစုမွ်သာ ေနထိုင္ေသာ စစ္ေတြ ခရိုင္တြင္ ေနာက္ ပိုင္းတြင္ လူဦးေရး အမ်ားအျပား တိုး တက္ လာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ 

၁၈၇၂ ခုႏွစ္ သန္းေခါင္းစာရင္း အရ စစ္ေတြခရိုင္တြင္ မြတ္ဆလင္ဦးေရ (၅၈၂၃၅) ရွိရာမွ ၁၉၀၁ ခုႏွစ္တြင္ သန္ေခါင္းစာရင္း အရ (၁၇၈၆၄၂) အထိ ရွိလာခဲ့သည္။ အစပိုင္းတြင္ စပါးစိုက္ပ်ိဳး ရာသီ၊ ရိတ္သိမ္းရာသီ တို႕တြင္သာ လာေရာက္ လုပ္ကိုင္ျပန္သြားၾကေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ အေျခခ် ေနထိုင္လာၾကသည္။ 

ထို႔ေၾကာင့္ လူဦးေရစာရင္း အလွ်င္အျမန္ တိုးတတ္လာခဲ့ေသာ အေျခအေနကို ေတြ႔ရသည္။ ဘဂၤလားေဒသတြင္ လူဦးေရ မ်ားျပားၿပီး လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ရန္ ေျမေနရာ နည္းပါး သျဖင့္ ျမန္မာနိဳင္ငံ အတြင္း ရခိုင္ေဒသသို႕ တစ္ၿဖည္းျဖည္း တိုး၀င္လာမႈသည္ ကိုလိုနီေခတ္တြင္ အမ်ားဆံုးျဖစ္သည္။

 ျပည္သူ႕က်န္းမားေရး၀န္ ၏ ၁၉၃၀ -၃၁ အစီရင္ခံစာ အရ သာမန္ အားျဖင့္ တစ္ႏွစ္လွ်င္ စစ္တေကာင္း ကူလီေပါင္း ၄၀၀၀၀ ေက်ာ္ ၀င္ေလ့ရွိေၾကာင္း၊ ၁၉၃၁ သန္းေခါင္ စားရင္း အရ စစ္ေတြ ခရိုင္တြင္း အိႏိၵယ ေယာက်ၤာေပါင္း ၂၅၀၀၀၀ ေက်ာ္ ရွိေၾကာင္းသိရသည္။ စစ္ေတြ တြင္ေနထိုင္ေသာ အိႏိၵယ သားမ်ား အနက္ ၈၈ %  မွာ စစ္တေကာင္းသားမ်ားျဖစ္သည္။

၁၉၃၄ တြင္ ရခိုင္ေဒသသို႕ ၀င္ေ၇ာက္လာေသာ စစ္တေကာင္း ကုလား ဦးေရမွာ ၂၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။
 ေမာင္ေတာ ျမိဳ႔နယ္တြင္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္က လူဦးေရ စာရင္းအရ ဘဂၤါလား နယ္မွ မြတ္ဆလင္ ၆၈၀၃ ေယာက္ ရွိၿပီး တိုင္းရင္းသားမွာ ၂၂၆၀၆ သာ ရွိခဲ့သည္။ ခုႏွစ္အလိုက္ မြတ္ဆလင္ တိုးပြားလာပံုမွာ..

ခုႏွစ္                 လူဦးေရ

၁၉၂၁                ၆၈၀၃၅

၁၉၃၁              ၁၀၄၃၀၈

၁၉၄၁-၄၂        ၁၂၄၄၅၂

၁၉၅၆             ၁၈၇၇၉၂

၁၉၇၈             ၂၃၅၀၆၇

၁၉၈၁             ၂၄၁၉၉၃

၁၉၈၆             ၂၆၄၅၀၇

ျဖစ္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။

ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္ တစ္ခုတည္းမွာပင္ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္ လူဦးေရသည္ ၁၉၂၁ ခု ႏွစ္က လူဦးေရထက္ ႏွစ္သိန္းနီးပါးမွ် တိုးတက္လာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ သို႕ရာတြင္ တိုင္းရင္းသား ဦးေရသည္ ကိုလိုနီေခတ္ က ၂၇% ရွိရာမွ ပါလီမန္ ေခတ္တြင္ ၃ % အထိ က်ဆင္းသြားသည္။ တိုင္းရင္းသား တို႕သည္ မြတ္ဆလင္ တို႕၏ ၿငိမ္းေျခာက္မႈေၾကာင့္ တစ္ၿဖည္းျဖည္း ယုတ္ေလွ်ာ့လာသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

 ေမာင္ေတာၿမိဳ႔နယ္ တစ္ခုတည္းမွာပင္ ေက်းရြာေပါင္း ၉၈ ရြာသည္ စစ္ အၿပီးတြင္ ျပန္လည္ ထူေထာင္နိဳင္ျခင္း မရွိေတာ့ေခ်။ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႔နယ္တြင္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ အထိ မြတ္ဆလင္ ရြာေပါင္း (၇၅) ရြာ ရွိခဲ့ၿပီး ယခုအခါ မြတ္ဆလင္ရြာ (၁၃၈) ထိရွိလာသည္ကိုေတြ႕ရသည္။

ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ အထိ မြတ္ဆလင္အိမ္ (၁၇) အိမ္သာ ရွိၿပီး လူဦးေရ အားျဖင့္ ၁၀၀ ေက်ာ္သာ ရွိခဲ့ရာ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္တြင္ ဦးေရ ၂၈၀၀၀၀ ေက်ာ္ ရွိလာခဲ့ၿပီး ၊ရ ခိုင္ဦးေရမွာ ၅၁၀၀၀ ေက်ာ္သာ ရွိေတာ့သည္ကိုေတြ႕ရသည္။

ထိုသို႔ စစ္တေကာင္း ကုလားမ်ား အမ်ားအျပား ၀င္လာျခင္းသည္ ၁၉၃၇ ခြဲေရး တြဲေရး၊ နိဳင္ငံေရး အေျပာင္းအလဲေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု သိရသည္။ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္ ၿမန္မာနိဳင္ငံ၏ ဥပေဒ အရ ျမန္မာနိဳင္ငံကို အိႏိၵယ မွ ခြဲထြက္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ အရ အိႏိၵယ မွ ေခါင္းေဆာင္ ဆာကာႏွင့္ ျမန္မာနိဳင္ငံ အစိုးရဘက္မွ ဂဠန္ဦးေစာတို႔က လူ၀င္ လူထြက္ စာခ်ဳပ္ တစ္ခုကို ႀကိဳတင္ ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကသည္။ 

ထို ဥပေဒအရ ျဖစ္လာမည့္ ျမန္မာနိဳင္ငံ လူ၀င္ လူထြက္ ဥပေဒမ်ား အရ လိုက္နာေဆာင္ရြက္ျခင္းမ်ားကို စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုေသာေန႔မွ စ၍ သံုးႏွစ္ အတြင္း ရပ္တန္႔ထားရန္ ပါရွိသည္။ အဆုိပါ ခြဲထြက္ေရးကို စတင္ေဆြးေႏြး လိုက္သည္ႏွင့္ စစ္တေကာင္း ဘက္မွ ကုလားမ်ားေနာင္တြင္ အခြင့္အေရး မရေတာ့မည္ကို စိုးရိမ္ကာ အလံုး အရင္းျဖင့္ ၀င္ေရာက္လာၾကရာ ေမာင္ေတာႏွင့္ ဘူးသီးေတာင္ တစ္ေလွ်ာက္ လမ္းမ်ားေပၚတြင္ ၀င္လာသည္႔ ကုလားမ်ား ျမင္မေကာင္းေအာင္ မ်ားျပားလွသည္ဟု ဆို၏။ 

ဦးေစာ-ဆာကာ စာခ်ဳပ္ ကို အကာအကြယ္ ယူကာ အျမဲတမ္းေနထိုင္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ သံုးႏွစ္သံုးမိုး ကာလ အတြင္း အမ်ားအၿပား ၀င္လာရာ ရွိရင္း ရြာမ်ားထက္ ႏွစ္ဆ ၊ သံုးဆ ပိုမို မ်ားျပားလာၿပီး အိမ္ေျခနည္းပါးေသာ ရခိုင္ ရြာတြင္ပါ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္လာၾကသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ 

စစ္တေကာင္းသားမ်ား ၀င္ေရာက္လာမႈကို စိုးရိမ္ရသည့္ အေျခအေနတြင္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ စတင္လာသျဖင့္ မည္သို႕မွ အေကာင္အထည္ မေဖာ္နိဳင္ခဲ့ေခ်။

သိုက္ဖြား