Open Data Format

 

 ေျပာျပရဦးမယ္ …
အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ေခတ္စား လာတဲ့ အေခၚအေဝၚေလးေတြ ထဲမွာ Open Data ဆိုတာေလးလည္း ပါလာ တာ ကိုေတြ႕ရတယ္ …

Open Data ဆိုတာ ကေတာ့ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေျပာရရင္ ဘယ္သူ မဆို လြတ္လပ္စြာ ၾကည့္ရႈခြင့္ ရွိတဲ့၊ အသုံးျပဳခြင့္ ရွိတဲ့၊ အျခား သူေတြကိုပါ ျပန္လည္ မ ွ်ေဝခြင့္ ရွိတဲ့ အခ်က္ အလက္ (ေဒတာ)ေတြကို ဆိုလိုတာပါ …

ပုံႏွိပ္ခ/ မိတၱဴဆြဲခ/ စာ႐ြက္ print ထုတ္ခေတြေလာက္ ထက္မပို တဲ့ ေငြေၾကးေလာက္ နဲ႕ ရယူနိုင္ရမယ္ (အင္တာနက္ေပၚမွာဆို download လုပ္ဖို႔ပဲ လိုအပ္တယ္) … ရယူလိုက္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ခြင့္ျပဳခ်က္ ထပ္ေတာင္းစရာ မလိုဘဲ အသုံးျပဳခြင့္ နဲ႕ ျပန္လည္ ျဖန႔္ျဖဴးခြင့္ ရွိရမယ္ … ေနာက္ ဘယ္အေၾကာင္း အရာအတြက္ မဆို လြတ္လပ္စြာ အသုံးျပဳခြင့္ ရွိရမယ္ (ဥပမာ – ပညာေရး အတြက္ အသုံးျပဳရန္ သီးသန႔္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ မလုပ္ရဘူး) …

လက္ရွိ မွာ အေျပာမ်ားေနတာ ကေတာ့ အစိုးရကေနၿပီးေတာ့ သူ႕မွာ ရွိေနတဲ့ နိုင္ငံေတာ္လ ွ်ို႔ဝွက္ခ်က္ေတြ၊ နိုင္ငံေတာ္လုံၿခဳံေရး ကိစၥရပ္ေတြ နဲ႕ မပတ္သတ္ေနတဲ့ အျခား ျပည္သူကို ခ်ျပေပးနိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို Open Data အေန နဲ႕ ထုတ္ေပးဖို႔ ဘာညာ စသျဖင့္ ေျပာလာၾကတဲ့ အရာေပါ့ …

အစိုးရ အေနနဲ႕လည္း အေမရိကန္ သမၼတ လာတုန္းက OGP (Open Government Partnership) ထဲမွာ ပါဝင္နိုင္ ဖို႔ ႀကိဳးစားမယ္ လို႔ ကတိ ခံထားၿပီး OGP ရဲ႕ အမွတ္ေပးစည္းမ်ဥ္း ၄ ခ်က္ ထဲက တစ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္ ရယူ ပိုင္ခြင့္ (Access to Information) ဥပေဒၾကမ္းေတြ ျပင္ဆင္နိုင္ဖို႔ လုပ္ေဆာင္ ခဲ့ဖူးတယ္ …

 ေနာက္ေတာ့ သတ္မွတ္ရက္ထက္ေက်ာ္လြန္ ၿပီး အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ OGP ကေတာ့ ဆက္လက္ၿပီး မလုပ္ျဖစ္ေတာ့ေပမယ့္ ဥပေဒၾကမ္းျပင္ဆင္မႈေတြ ရွိခဲ့တဲ့ အတြက္ ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပည္သူ ကို အခ်ိဳ႕ေသာ အခ်က္ အလက္ေတြ ခ်ေပးလာမယ္ လို႔ ေမ ွ်ာ္လင့္ရတယ္ … လက္ရွိမွာ ေတာင္းရင္ ေပးတဲ့ အခ်က္အလက္ အခ်ိဳ႕လည္း ရွိေနၿပီ …

ဒါေပမယ့္ ျပႆ         နာက ဘာျဖစ္လဲ  ဆိုေတာ့ အဲ့ဒီေပးတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ က ျပည္လည္ အသုံးျပဳလို႔ မရနိုင္တဲ့၊ အခ်က္အလက္ေတြ ကို အလြယ္တကူ မရွာေဖြနိုင္တဲ့ ပုံစံ (format) နဲ႕ ထုတ္ေပးတာမ်ိဳး ျဖစ္ေလ့ ရွိတာပါ … 

မ်ားေသာအားျဖင့္ PDF format ေတြ ဓာတ္ပုံေတြ အေန နဲ႕ပဲ ထြက္လာေလ့ရွိတယ္ … ေနာက္ စာအုပ္ထဲက ႀကိဳက္တာ ရွာကူးသြား လို႔ရတယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေတြ၊ လိုတာေတြ႕ရင္ ဓာတ္ပုံရိုက္သြားပါ ဆိုတာမ်ိဳးေတြေပါ့ …

အဲ့ဒီေတာ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကေတာ့ ရပါရဲ႕ … အဲ့ဒီ အခ်က္အလက္ေတြကို အလြယ္တကူ ကိုယ္လို အပ္ သလို ဆြဲထုတ္ၾကည့္လို ႔မရ၊ ဆန္းစစ္ သုံးသပ္လို႔မရ၊ အျခား သက္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႕ ေပါင္း စည္း လို႔မရ စတာေတြ ျဖစ္ကုန္တယ္ …

ရလာတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ကိုယ္က အစ အဆုံး ျပန္ၿပီး ကြန္ပ်ဴတာထဲ ျပန္သြင္းနိုင္ မွ လိုသလို အသုံး ခ်နိဳင္မယ့္ အေျခအေနမ်ိဳး မွာ အခ်က္အလက္ေတြ က အရမ္းမ်ားေနရင္လည္း အလုပ္ မျဖစ္ျပန္ဘူး … ရထား တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကလည္း အသုံးမခ်နိဳင္ရင္ အလဟႆ          ျဖစ္သြားမွာပဲ …

ဒါေၾကာင့္ သတိျပဳသင့္တဲ့ တစ္ခ်က္က Open Data ေတြ ထုတ္ေပးဖို႔ခ်ည္း ပဲ ေျပာေနလို႔ မရေတာ့ဘဲ Open Data ကို ေသေသခ်ာခ်ာ ျပန္လည္ အသုံးခ်နိဳင္ဖို႔ ဘယ္လို ပုံစံမ်ိဳးနဲ႕ ထုတ္ေပးေစခ်င္သလဲ ဆိုတာကိုပါ ထည့္ သြင္းေတာင္းဆိုဖို႔ လိုအပ္တယ္ ဆိုတာပါပဲ …

Open Data ကို ဘယ္လို ပုံစံနဲ႕ စံထားၿပီး စနစ္တက် ထဳတ္သင့္သလဲ ဆိုတာကို နိုင္ငံတကာ အဖြဲ႕ အစည္းေတြ ျဖစ္ တဲ့ ODI (Open Data Institute)၊ W3C နဲ႕ “Linked Data Project” ကို စတင္ခဲ့တဲ့ Tim Berners-Lee က အႀကံျပဳထားတာ ရွိပါတယ္ … 

အဲ့ဒါကို “5 Star Deployment Scheme for Linked Open Data” လို႔ ေခၚပါတယ္ … ၾကယ္တစ္ပြင့္ ကေန ငါးပြင့္ အထိ တဆင့္ျခင္း တိုးသြားမွာ ျဖစ္ၿပီးေတာ့ တိုးသြားတဲ့ အဆင့္ေတြ ထဲမွာ ေရွ႕က အဆင့္ေတြ အကုန္ျပန္ ပါဝင္ၿပီး ပိုေကာင္းသြား တဲ့ အခ်က္အလက္ Format မ်ိဳးေတြ ျဖစ္သြားမွာကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္ ။

အၾကမ္းဖ်င္း အားျဖင့္.........

ၾကယ္တစ္ပြင့္ –

ဘယ္လို format နဲ႕ ထုတ္ထားတာမ်ိဳးျဖစ္ျဖစ္ အခ်က္အလက္ေတြက အင္တာနက္ေပၚမွာ အခ်ိန္မေ႐ြး ရယူနိုင္ တဲ့ အေျခ အေနျဖစ္ေနရင္၊ Open License ထားထား ရင္ ၾကယ္တစ္ပြင့္ လို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္ … ဒီ အေျခအေန မွာေတာ့ အခ်က္အလက္ေဒတာေတြဟာ လူရဲ႕ မ်က္စိ နဲ႕ ဖတ္လို႔ ရတဲ့ အေျခအေနပဲရွိမွာပါ … စက္/ကြန္ပ်ဴတာ က ဖတ္နိုင္တဲ့ ပုံစံမဟုတ္ေသးပါဘူး …

ၾကယ္ႏွစ္ပြင့္ –

ၾကယ္ႏွစ္ပြင့္ မွာေတာ့ အခ်က္အလက္ေတြ ဟာ အင္တာနက္ေပၚမွာလည္း ရွိေနရမယ္၊ ေနာက္ၿပီး machine-readable လို႔ေခၚတဲ့ စက္ နဲ႕ ဖတ္လို႔ ရတဲ့ ပုံစံျဖစ္ရမယ္ … ဆိုလိုတာက Data ေတြက သာမန္ ဓာတ္ပုံရိုက္ယူ ထားၿပီး တင္ထားတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး … ကြန္ပ်ဴတာ နဲ႕ ဘာမွ ျပန္ၿပီး တစ္လုံးျခင္း ရိုက္စရာမလိုဘဲ အလို အေလ်ာက္ ျပန္သုံးလို႔ ရတဲ့ အခ်က္အလက္ ပုံစံ အသြင္ေျပာင္းေပးနိုင္တာမ်ိဳးကို စက္ နဲ႕ ဖတ္လို႔ရတဲ့ ပုံစံလို႔ ဆိုလိုပါတယ္ …

ၾကယ္သုံးပြင့္ –

ခုနက အခ်က္ေတြ ရရမယ့္ အျပင္ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ထည့္သြင္း တုန္းက သုံးတဲ့ Software ေတြ၊ အဲ့ဒီ က ထြက္လာတဲ့ File အမ်ိဳးအစားေတြ ဟာ Open Format ျဖစ္ရမယ္ … ဥပမာ – Microsoft Excel ကို သုံးၿပီး ေဒတာ သြင္းထားတယ္ ဆိုရင္ အခ်က္အလက္ ကို ထုတ္ေပးတဲ့ သူ အေနနဲ႕ Microsoft Excel software ကို ပိုက္ဆံေပးသုံးနိုင္ရင္ေတာင္ အျခား ကိုယ့္ရဲ႕ ေဒတာေတြ ကို ျပန္ အသုံးခ်မယ့္ သူေတြက ဝယ္ဖို႔ အခက္ အခဲရွိနိုင္တယ္ …. 

(ျမန္မာနိုင္ငံမွာ က ေဆာ့ဝဲလ္ေတြ ခိုးသုံးေနၾကတာပဲ ဆိုေပမယ့္ အဲ့ဒါက တစ္ကယ္ေတာ့ တရားမဝင္ဘူးျဖစ္ တဲ့ အတြက္ ခိုးကူးေဆာ့ဝဲလ္ေတြ နဲ႕ သုံးေၾကာင္းေတြ႕ရင္ တရားစြဲ ခံရတဲ့ အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္ … ) အဲ့ဒါေၾကာင့္ အဲ့ဒီလို ဝယ္သုံး ရတဲ့ software အမ်ိဳးအစားေတြနဲ႕မွ ျပန္ဖြင့္လို႔ ရမယ့္ File အမ်ိဳးအစား မဟုတ္ တာေတြ ကို ဖန္တီး ရမယ္ … ဖြင့္ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ ကို သုံးဖို႔ အတြက္ သုံးစြဲသူမွာ ဝန္ထုတ္ ဝန္ပိုး မရွိေအာင္ လုပ္တဲ့ သေဘာေပါ့ …

ၾကယ္ေလးပြင့္ –

ဒီမွာ ဘာ ပိုပါမလဲ ဆိုရင္ အဓိက ကေတာ့ ခုနက ခ်ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို လူေတြ အလြယ္ တစ္ကူ ရွာေဖြလို႔ရေအာင္ လုပ္တာပါပဲ … လူသားေတြ အေနနဲ႕ဆိုရင္ တစ္ခ်ိဳ႕ေသာ အေၾကာင္းအရာေတြ က အတိ အက် မေျပာရင္ေတာင္/နာမ္စား သုံးေျပာရင္ေတာင္ သိနားလည္နိုင္ေပမယ့္ စက္ေတြ၊ 

ကြန္ပ်ဴတာေတြ မွာ က်ေတာ့ သူတို႔ နားလည္ေအာင္ လုပ္ဖို႔ သပ္သပ္ လိုအပ္တယ္ … ဥပမာ – ခ်ေပးထားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ က သမၼတ ဦးထင္ေက်ာ္ အေၾကာင္းေတြ ဆိုပါစို႔ … အသုံးျပဳတဲ့လူေတြက ဦးထင္ေက်ာ္ နဲ႕ ပတ္သတ္ တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ကို ရွာၾကတဲ့ အခ်ိန္မွာ သူတို႔ ဘယ္လို ရိုက္ရွာရွာ (ဦးထင္ေက်ာ္ လို႔ပဲ ရိုက္ရိုက္၊ ျမန္မာနိုင္ငံ သမၼတ လို႔ပဲ အမည္ မထည့္ဘဲ ရိုက္ရိုက္) ကိုယ့္ေဒတာ ကို ေတြ႕သြားဖို႔ လုပ္ရတဲ့ အပိုင္းပါ …

ၾကယ္ငါးပြင့္ –

အေပၚက အခ်က္ (၄) ခ်က္လုံး နဲ႕လည္း ကိုက္ညီရမယ္ … ေနာက္ၿပီး ထည့္သြင္း ထားတဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြ နဲ႕ ကိုက္ညီ ဆက္စပ္တဲ့ အျခားေသာ အင္တာနက္ေပၚက Open Data ေတြ၊ ဆက္စပ္ အေၾကာင္း အရာေတြ၊ မွီျငမ္း ထားတာေတြ ရွိရင္လည္း အၫႊန္းေတြ၊ စတာေတြကို တစ္ပါတည္း ထည့္ သြင္းခ်ိတ္ဆက္ထားရပါမယ္ …

 ဒါမွ အျခားေသာ Website ေတြနဲ႕ အျပန္အလွန္ အခ်ိတ္အဆက္ေတြ ရွိၿပီး ကိုယ္ေပးခ်င္တဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြ နဲ႕ ပတ္သက္တဲ့ အေၾကာင္းေတြကို လူေတြ ပိုမ်ားမ်ား သိနိုင္၊ အသုံးခ်လာနိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။ … ေဒတာ တန္ဖိုး တက္လာေအာင္ ျပဳလုပ္တာမ်ိဳးပါ …

ျမန္မာနိုင္ငံ မွာ လက္ရွိ အေနနဲ႕ အစိုးရက ထုတ္ေပးတဲ့ ေဒတာေတြဟာ “5 Star Deployment Scheme for Linked Open Data” နဲ႕ၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ၾကယ္ (၁) ပြင့္ အဆင့္ရွိ အခ်က္အလက္ေတြ ပဲ မ်ားေသာ အားျဖင့္ ျဖစ္ေနတတ္တာကို ေတြ႕ရမွာပါ …

 ေနာက္ပိုင္း မွာေတာ့ ပိုေကာင္းတဲ့ အခ်က္အလက္ ပုံစံေတြ နဲ႕ ထုတ္ေပးလာမယ္ လို႔ေတာ့ ေမ ွ်ာ္လင့္ မိပါ တယ္ … ၾကယ္ (၅) ပြင့္ အထိ မဟုတ္ရင္ေတာင္ (၃)ပြင့္ေလာက္ အထိျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ … ။

 

Credit:: – A Yaung Yint –

Copy::
https://ayaungyint.wordpress.com/2016/…/02/open-data-format/

 နည္းစနစ္က်က်အေတြးအေခၚ